Απαντήσεις στις παρατηρήσεις που διατύπωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του σχετικά με την Ετήσια Έκθεση της ΕΚΤ για το 2022

Το παρόν έγγραφο παρατηρήσεων δημοσιεύεται με την ευκαιρία της παρουσίασης της Ετήσιας Έκθεσης της ΕΚΤ για το 2023 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Παρέχει απαντήσεις στα ζητήματα και τα αιτήματα που τέθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του σχετικά με την Ετήσια Έκθεση του προηγούμενου έτους.^[1] Το έγγραφο παρατηρήσεων είναι δομημένο κατά θέμα. Σκοπός του είναι να επεξηγήσει καλύτερα τις πολιτικές της ΕΚΤ και να προωθήσει τον διάλογο με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το ευρύ κοινό σχετικά με τα σημαντικά ζητήματα που επισήμαναν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.^[2] Η ΕΚΤ δημοσιεύει τέτοια έγγραφα παρατηρήσεων από το 2016, κατόπιν πρότασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

1 Νομισματική πολιτική και οικονομικές εξελίξεις

Όσον αφορά την έκκληση να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση του πληθωρισμού σύμφωνα με την εντολή που της έχει ανατεθεί, η ΕΚΤ είναι αποφασισμένη να διασφαλίσει ότι ο πληθωρισμός θα επανέλθει εγκαίρως στο μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%. Η ΕΚΤ έχει λάβει διάφορα μέτρα για τον σκοπό αυτό. Κατά κύριο λόγο, αύξησε τα βασικά επιτόκια πολιτικής της έως και 450 μονάδες βάσης μεταξύ Ιουλίου 2022 και Σεπτεμβρίου 2023. Η ΕΚΤ είχε ήδη αρχίσει να ομαλοποιεί τη νομισματική πολιτική της τον Δεκέμβριο του 2021, ανακοινώνοντας τη σταδιακή μείωση και παύση ορισμένων αγορών στοιχείων ενεργητικού. Οι εισερχόμενες πληροφορίες το α΄ εξάμηνο του 2022, οι οποίες χαρακτηρίζονταν από έναν εξαιρετικά υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, επιβεβαίωσαν σταδιακά ότι ο πληθωρισμός ήταν πιθανόν να παραμείνει υπερβολικά υψηλός για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι αναμενόταν αρχικά. Έκτοτε, η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια πολιτικής με ταχύτητα και σε κλίμακα που ήταν πρωτοφανείς. Σε κάθε περίπτωση, μια πρώιμη έναρξη του κύκλου αυξήσεων θα είχε ενδεχομένως μόνο περιορισμένη επίδραση στον πληθωρισμό σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και σε πιο μακροπρόθεσμους ορίζοντες. Οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνθήκες διαφέρουν μεταξύ οικονομικών ζωνών. Επομένως, οι συγκρίσεις με τις ενέργειες νομισματικής πολιτικής σε άλλες χώρες, ιδίως στις ΗΠΑ, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη. Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι μελλοντικές αποφάσεις θα διασφαλίζουν ότι τα επιτόκια πολιτικής θα καθορίζονται σε επαρκώς περιοριστικά επίπεδα για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο, με βάση τις εκάστοτε διαθέσιμες πληροφορίες (data dependent). Η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, σταθεροποιώντας τον πληθωρισμό στον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, συμβάλλει στη διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Επιπλέον, η νομισματική πολιτική με προσανατολισμό στη σταθερότητα των τιμών συμβάλλει επίσης στον περιορισμό της ανισότητας που προκαλείται από τον υψηλό πληθωρισμό. Τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα επηρεάζονται γενικά περισσότερο από τον πληθωρισμό, καθώς δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους και διαθέτουν μικρότερα χρηματοοικονομικά αποθέματα ασφαλείας.

Όσον αφορά τις ανησυχίες σχετικά με τις δευτερογενείς επιδράσεις, την αύξηση της αβεβαιότητας σε σχέση με τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό και το ενδεχόμενο φαύλου κύκλου αυξήσεων μισθών-τιμών, τα πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι ο κίνδυνος εκδήλωσης τέτοιων επιδράσεων έχει μειωθεί και παραμένει συγκρατημένος. Πρόσφατα στοιχεία παρέχουν ενδείξεις συνεχιζόμενης αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού και διαφαινόμενης κάμψης του ρυθμού αύξησης των μισθών. Οι μισθολογικές διαπραγματεύσεις με στόχο μέτρα αντιστάθμισης του πληθωρισμού συνεπάγονται ορισμένες δευτερογενείς επιδράσεις, αλλά αυτό δεν έχει οδηγήσει σε αυτοσυντηρούμενο φαύλο κύκλο αυξήσεων. Όπως είναι φυσικό, ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται ανάλογα με τη διάρκεια και το ύψος της απόκλισης του πληθωρισμού από τον στόχο του 2%. Ωστόσο, ο πληθωρισμός έχει μειωθεί σημαντικά και προβλέπεται να επιτύχει τον στόχο στα μέσα του 2025. Αυτό αντανακλά εν μέρει τα σθεναρά μέτρα νομισματικής πολιτικής που έλαβε η ΕΚΤ. Κατά την αξιολόγηση της κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής της, η ΕΚΤ συνεχίζει να παρακολουθεί τη μετακύλιση του πληθωρισμού σε όλες τις σχετικές πραγματικές και ονομαστικές μεταβλητές, προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο πληθωρισμός θα επανέλθει εγκαίρως στον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%. Τόσο οι μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό των επαγγελματικών φορέων διενέργειας προβλέψεων όσο και οι δείκτες μέτρησης που βασίζονται στις αγορές παρέμειναν σταθεροποιημένες γύρω από τον στόχο για ρυθμό πληθωρισμού 2%, ενώ οι προσδοκίες των καταναλωτών ήταν ελαφρώς αυξημένες. Η ΕΚΤ εξακολουθεί να παρακολουθεί προσεκτικά αυτές τις εξελίξεις.

Όσον αφορά το αίτημα παροχής περισσότερων πληροφοριών σχετικά με την παρακολούθηση και τον καθορισμό του ουδέτερου επιτοκίου, ένα τέτοιο επιτόκιο δεν είναι παρατηρήσιμο και η εκτίμησή του αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις όσον αφορά τις επιμετρήσεις και τον συγκεκριμένο χαρακτήρα των υποδειγμάτων. Ως ουδέτερο επιτόκιο ορίζεται το επιτόκιο που δεν ασκεί ούτε επεκτατική ούτε συσταλτική επίδραση. Οι εμπειρογνώμονες της ΕΚΤ χρησιμοποιούν μια σειρά εκτιμήσεων για να σκιαγραφήσουν το επίπεδο και την εξέλιξη του ουδέτερου επιτοκίου. Οι κυκλικοί δείκτες μέτρησης του ουδέτερου επιτοκίου στη ζώνη του ευρώ φαίνεται ότι αυξήθηκαν μετά την πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19). Ωστόσο, οι βραδείες εκτιμήσεις που βασίζονται σε μακροχρόνιες οικονομικές τάσεις είναι απίθανο να έχουν αυξηθεί σημαντικά ελλείψει μεταβολών σε διαρθρωτικούς οικονομικούς παράγοντες (αύξηση της παραγωγικότητας, δημογραφικές εξελίξεις και απροθυμία ανάληψης κινδύνων). Νωρίτερα εφέτος οι εμπειρογνώμονες της ΕΚΤ δημοσίευσαν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις χρήσεις και τους περιορισμούς του ουδέτερου επιτοκίου.^[3] Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κεντρικές τράπεζες απλώς εκτιμούν – και δεν καθορίζουν – ουδέτερα επιτόκια.

Όσον αφορά την έννοια «μεσοπρόθεσμος» στον στόχο πληθωρισμού και την εξέταση μιας πιο ποιοτικής προσέγγισης για τη σταθερότητα των τιμών, δεν υπάρχει ακριβής αριθμητικός εκ των προτέρων ορισμός της έννοιας «μεσοπρόθεσμος» ενώ ένας ακριβής αριθμητικός στόχος για τον γενικό πληθωρισμό είναι καθοριστικός ως προς τη σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Αυτό επεξηγήθηκε, για παράδειγμα, στο προηγούμενο έγγραφο παρατηρήσεων της ΕΚΤ.^[4] Ο μεσοπρόθεσμος προσανατολισμός αφήνει περιθώριο για αναπόφευκτες βραχυπρόθεσμες αποκλίσεις του πληθωρισμού από τον στόχο του 2%. Λαμβάνει επίσης υπόψη τις χρονικές υστερήσεις και τις διακυμάνσεις στη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής στην οικονομία και τον πληθωρισμό. Η διάρκεια του μεσοπρόθεσμου ορίζοντα ποικίλλει ανάλογα με προϋποθέσεις όπως η προέλευση, το μέγεθος και ο επίμονος χαρακτήρας της απόκλισης του πληθωρισμού από τον στόχο. Όσον αφορά τον ορισμό του στόχου για τον πληθωρισμό, η επανεξέταση της στρατηγικής το 2021 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η σταθερότητα των τιμών διαφυλάσσεται με τον καλύτερο τρόπο με την επιδίωξη συμμετρικού στόχου για ρυθμό πληθωρισμού 2% μεσοπρόθεσμα.^[5] Ένας τέτοιος ποσοτικός στόχος παρέχει ένα σαφές σημείο αναφοράς για τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, απαραίτητο για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Μάλιστα, οι περισσότερες προσδοκίες για τον πληθωρισμό παραμένουν σε γενικές γραμμές σταθεροποιημένες γύρω στο 2%, παρά το πρόσφατο επεισόδιο πολύ υψηλών ρυθμών πληθωρισμού. Αυτό δείχνει ότι ο στόχος της ΕΚΤ είναι αρκετά σαφής και αξιόπιστος.

Όσον αφορά το αίτημα για ριζική επανεξέταση και βελτίωση των υποδειγμάτων της ΕΚΤ που χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία της νομισματικής πολιτικής, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η ΕΚΤ επανεξετάζει και επικαιροποιεί διαρκώς τα υποδείγματά της.^[6] Η ΕΚΤ χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα υποδειγμάτων για τις προβολές της. Τα υποδείγματα αυτά χρησιμοποιούν πληροφορίες από τις εμπειρικές τάσεις που παρατηρούνται στα δεδομένα και συμπληρώνονται από τεχνοκρατικές κρίσεις και αναλύσεις κινδύνου. Η προσέγγιση αυτή εφαρμόζεται στην ΕΚΤ εδώ και 25 χρόνια. Έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας άρτιος τρόπος συνδυασμού συμπληρωματικών εναλλακτικών εργαλείων που μπορούν να προσαρμοστούν με ευελιξία για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων γεγονότων και νέων προκλήσεων. Για παράδειγμα, μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, τα εργαλεία της ΕΚΤ επεκτάθηκαν άμεσα με μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής. Η ΕΚΤ επίσης προσαρμόζει και βελτιώνει συνεχώς τα υποδείγματά της ούτως ώστε να ενσωματώνουν καλύτερα τους κλιματικούς κινδύνους. Αυτό επιτρέπει στην ΕΚΤ να αξιολογεί, για παράδειγμα, τις επιπτώσεις μιας οξείας μεταβολής της θερμοκρασίας ή τις μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις της φορολόγησης του άνθρακα. Επανεξετάσεις και επεκτάσεις υποδειγμάτων εφαρμόστηκαν επίσης εγκαίρως προκειμένου να εξεταστούν διεξοδικά τα έκτακτα γεγονότα και οι εξελίξεις που συντελέστηκαν από το 2020 και μετά. Περιλάμβαναν μεταξύ άλλων τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά στη διάρκεια της πανδημίας και μια ανάλυση του ενεργειακού τομέα και των δομών παραγωγής μετά την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι διαταραχές που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια ήταν πρωτοφανείς από ιστορική σκοπιά, οδηγώντας αναπόφευκτα σημαντικούς φορείς διενέργειας προβλέψεων σε όλα τα ιδρύματα να κάνουν μεγαλύτερα σφάλματα πρόβλεψης.^[7] Η ΕΚΤ θα επανεξετάσει εκτενέστερα τα υποδείγματά της εφόσον υπάρξει σαφής εικόνα κατά πόσον οι διαταραχές αυτές έχουν μεταβάλει ριζικά τη διάρθρωση της οικονομίας. Μέχρι να συμβεί αυτό, ο αρτιότερος τρόπος αντιμετώπισης της αβεβαιότητας εξακολουθεί να είναι η προσέγγιση που βασίζεται σε σειρά υποδειγμάτων.

Όσον αφορά την πρόσκληση προς την ΕΚΤ για ανάλυση των προσδιοριστικών παραγόντων του πληθωρισμού από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης, η ΕΚΤ διενεργεί εκτενή ανάλυση.^[8] Μελέτες υποδηλώνουν ότι η πρόσφατη ραγδαία άνοδος του πληθωρισμού αρχικά οφειλόταν κυρίως σε παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς. Αυτοί οι παράγοντες αφορούσαν κατά κύριο λόγο τις εξελίξεις στις αγορές ενέργειας. Όμως, σε αυτούς περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων οι εξελίξεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, οι επιπτώσεις των προβλημάτων στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και οι ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό που σχετίζονταν με την πανδημία. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου οι διαταραχές στην πλευρά της προσφοράς αμβλύνθηκαν και η σχετική σημασία των παραγόντων στην πλευρά της ζήτησης αυξήθηκε. Αυτό ισχύει ιδίως για τον τομέα των υπηρεσιών, όπου η συσσωρευμένη ζήτηση οδήγησε σε έντονες αυξήσεις των τιμών μετά την άρση των περιορισμών που επιβλήθηκαν λόγω πανδημίας (π.χ. στην ψυχαγωγία και τα ταξίδια).

2 Χρηματοπιστωτική σταθερότητα

Αναφορικά με την πρόσκληση προς την ΕΚΤ να παρακολουθεί την κατάσταση σχετικά με τα εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ), η παρακολούθηση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών αποτελεί αναπόσπαστη συνιστώσα των τακτικών αξιολογήσεων της ΕΚΤ για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα αποτελεί προϋπόθεση για τη σταθερότητα των τιμών. Πιο συγκεκριμένα, η χαμηλή ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού μπορεί να υπονομεύσει τη διαμεσολαβητική ικανότητα των τραπεζών και να αποβεί επιζήμια για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η ΕΚΤ παρουσιάζει τις αξιολογήσεις της για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην εξαμηνιαία έκδοση «Financial Stability Review» (Επισκόπηση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας), η οποία περιλαμβάνει ανάλυση των εξελίξεων στην ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού. Στο τεύχος του Νοεμβρίου 2023 συμπεραίνεται ότι το υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους αποτελεί ολοένα μεγαλύτερη πρόκληση για χρεωμένες επιχειρήσεις, νοικοκυριά και κράτη, αν και η επίδραση των αυστηρότερων συνθηκών χρηματοδότησης δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί πλήρως.^[9] Όπως επισημαίνεται, οι δείκτες ΜΕΔ των τραπεζών μειώνονταν για αρκετά χρόνια μετά τη θέσπιση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ). Αναφέρεται ότι το α΄ εξάμηνο του 2023 αυτοί οι δείκτες σταθεροποιήθηκαν κοντά στα χαμηλότερα επίπεδα που είχαν σημειωθεί εδώ και πολλά χρόνια, ενώ εμφανίζονται ενδείξεις αύξησης των ζημιών σε ορισμένα δανειακά χαρτοφυλάκια.^[10] Οι εμπειρογνώμονες της ΕΚΤ εξακολουθούν να αναλύουν τις εξελίξεις και να εκφράζουν γνώμη σχετικά με τις πολιτικές για την αντιμετώπιση των ΜΕΔ από μια μακροπροληπτική προοπτική. Αυτό λειτουργεί συμπληρωματικά προς το έργο του ΕΕΜ, το οποίο υιοθετεί μια μικροπροληπτική προοπτική.

3 Παράμετροι που αφορούν την κλιματική αλλαγή στη νομισματική πολιτική

Όσον αφορά την αξιολόγηση των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής στην ικανότητά της να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών, η ΕΚΤ εξακολουθεί να ενσωματώνει παραμέτρους σχετικές με την κλιματική αλλαγή στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της και να ενισχύει τα βασικά μακροοικονομικά υποδείγματά της προκειμένου να λαμβάνει υπόψη τις πολιτικές μετριασμού. Αυτό έχει βοηθήσει την ΕΚΤ να αξιολογεί διάφορους κινδύνους. Αφενός, εξετάζει τους φυσικούς κινδύνους ενός μεταβαλλόμενου κλίματος και της καταστροφής των οικοσυστημάτων. Αφετέρου, αναλύει τους κινδύνους μετάβασης που απορρέουν από τη στροφή προς μια οικονομία με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα ή από αλλαγές του κανονιστικού πλαισίου που περιορίζουν την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Όσον αφορά τους φυσικούς κινδύνους, η ΕΚΤ εξακολουθεί να εκτιμά την επίδραση των ακραίων καιρικών φαινομένων στον πληθωρισμό.^[11] Η ΕΚΤ χρησιμοποιεί καινοτόμες τεχνικές ανάπτυξης υποδειγμάτων για να διερευνήσει επίσης πώς να ενσωματώσει αυτές τις επιδράσεις στις μακροοικονομικές προβολές. Επιπλέον, η ΕΚΤ εργάζεται για την προσαρμογή διαρθρωτικών υποδειγμάτων και εργαλείων χρονοσειρών για να αξιολογεί τον αντίκτυπο που ασκούν οι οξείες και σύνθετες φυσικές κλιματικές μεταβολές στον πληθωρισμό και στην πραγματική οικονομία. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να αξιολογούνται σε συγκεντρωτικό και τομεακό επίπεδο. Όσον αφορά τους κινδύνους μετάβασης, σκοπός της ΕΚΤ είναι να διαθέτει προηγμένα υποδείγματα που αναλύουν τις μακροοικονομικές επιδράσεις των πολιτικών μετάβασης λόγω κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, τέτοια υποδείγματα θα μπορούσαν να επιμετρούν τον αντίκτυπο των πράσινων δημοσιονομικών πολιτικών διακριτικής ευχέρειας στην ανάπτυξη και τον πληθωρισμό σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς και τον αντίκτυπο των πολιτικών της ΕΕ σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.^[12] Χάρη σε αυτού του είδους τις αναλύσεις, η ΕΚΤ μπορεί να ενσωματώνει καλύτερα τον αντίκτυπο των πολιτικών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής στις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων, καθώς και σε μακροοικονομικά υποδείγματα. Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, το νέο σχέδιο για το κλίμα και τη φύση που αφορά την περίοδο 2024-2025 καθορίζει τις προσπάθειες της ΕΚΤ να συνεχίσει τη διερεύνηση άλλων τρόπων με τους οποίους οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τη φύση επηρεάζουν την οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.^[13] Αυτό θα συμβάλει περαιτέρω στην καλύτερη κατανόηση των πιθανών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης της φύσης στη σταθερότητα των τιμών.

Όσον αφορά την πρόσκληση προς την ΕΚΤ να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες της αγοράς σεβόμενη παράλληλα την ουδετερότητα της αγοράς, η ΕΚΤ θα συνεχίσει να τηρεί την αρχή της Συνθήκης για μια «οικονομία ανοικτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό, που ευνοεί την αποτελεσματική κατανομή των πόρων». Η ουδετερότητα της αγοράς είναι ένα επιχειρησιακό εργαλείο και όχι μια νομική απαίτηση. Μπορεί να συμβάλει ώστε οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ στην αγορά να συμμορφώνονται με την αρχή της οικονομίας ανοικτής αγοράς. Η ΕΚΤ μπορεί δικαιολογημένα να παρεκκλίνει από την ουδετερότητα της αγοράς για να συμμορφωθεί με τους στόχους της ΕΚΤ και τις σχετικές αρχές της Συνθήκης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον οδικό χάρτη της ΕΚΤ για το κλίμα του 2021^[14], το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να κατευθύνει, από την 1η Οκτωβρίου 2022, τη διακράτηση ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα προς εκδότες με καλύτερες κλιματικές επιδόσεις, μέσω της επανεπένδυσης ποσών κεφαλαίου από την εξόφληση τίτλων. Αυτό ήταν απαραίτητο για να αντιμετωπιστεί η μεροληψία ως προς τον άνθρακα στο χαρτοφυλάκιο ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα και η επακόλουθη συσσώρευση κλιματικών κινδύνων στον ισολογισμό του Ευρωσυστήματος. Επέτρεψε επίσης στην ΕΚΤ να λάβει υπόψη τον δευτερεύοντα στόχο της. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Η μεσοσταθμική ένταση άνθρακα των ροών των αγορών ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα που διενεργεί η ΕΚΤ μειώθηκε κατά περισσότερο από 65% το πρώτο έτος μετά την εφαρμογή επανεπενδύσεων με νέα κατεύθυνση, δηλ. από τον Οκτώβριο του 2022 έως τον Οκτώβριο του 2023. Η ΕΚΤ αναμένει ότι η απεξάρτηση των χαρτοφυλακίων του επιχειρηματικού τομέα από τον άνθρακα θα συνεχιστεί σε όλη τη διάρκεια του 2024 ακολουθώντας μια πορεία που στηρίζει τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού.

Σε ό,τι αφορά τις στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης πράσινης αναχρηματοδότησης ή παρόμοια μέσα: εντός των ορίων της εντολής που του έχει ανατεθεί, το Διοικητικό Συμβούλιο δεσμεύεται να επανεξετάζει τακτικά τα εργαλεία του στο πλαίσιο του δευτερεύοντος στόχου του, με την επιφύλαξη της σταθερότητας των τιμών. Κατά την επανεξέταση της στρατηγικής της το 2021, η ΕΚΤ εξέτασε το ενδεχόμενο πράξεων αναχρηματοδότησης με πράσινο στόχο. Οι πράξεις αυτές θα παρείχαν κίνητρα στις τράπεζες να αυξήσουν τη χορήγηση πράσινων δανείων, για παράδειγμα παρέχοντάς τους προεξόφληση επιτοκίου για τον σκοπό αυτό. Ωστόσο, κατά την επανεξέταση διαπιστώθηκαν σημαντικές προκλήσεις που εξακολουθούν να υφίστανται σήμερα. Αυτές αφορούν την κάλυψη και την ποιότητα των δεδομένων, τους ορισμούς κατάλληλων κριτηρίων με πράσινο στόχο και τις διαδικασίες και ικανότητες επαλήθευσης. Πρόσφατες επανεξετάσεις άλλων μέτρων στο πλαίσιο του σχεδίου για το κλίμα και τη φύση είχαν ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί η στροφή των αγορών στοιχείων ενεργητικού του επιχειρηματικού τομέα προς εκδότες με καλύτερες κλιματικές επιδόσεις. Επιπλέον, αυτές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι περικοπές αποτίμησης που εφαρμόζονται στις εξασφαλίσεις παρείχαν επαρκή προστασία έναντι χρηματοοικονομικών κινδύνων σχετικών με το κλίμα.^[15] Η ΕΚΤ εξακολουθεί να εργάζεται για την εφαρμογή ενός μέτρου που θα περιορίζει το μερίδιο των στοιχείων ενεργητικού που εκδίδονται από οντότητες με υψηλό αποτύπωμα άνθρακα και που θα μπορούν να δοθούν ως εξασφαλίσεις κατά την άντληση χρηματοδότησης από το Ευρωσύστημα. Επιπλέον, η ΕΚΤ θα διερευνήσει – στο πλαίσιο της εντολής της – τα επιχειρήματα υπέρ της περαιτέρω ενσωμάτωσης παραμέτρων σχετικών με την κλιματική αλλαγή στα μέσα και τα χαρτοφυλάκια της νομισματικής πολιτικής. Η δέσμευση αυτή αντανακλάται επίσης στις αλλαγές που συμφωνήθηκαν πρόσφατα στο λειτουργικό μας πλαίσιο για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής.^[16]

Όσον αφορά το έργο της ΕΚΤ σχετικά με τις ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε σχέση με τους κλιματικούς κινδύνους, η ΕΚΤ θα συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο σε αυτόν τον τομέα. Η ΕΚΤ έχει εμβαθύνει περαιτέρω τις γνώσεις της ως προς τη χρήση αναλύσεων σεναρίων για να αξιολογεί τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή. Μεταξύ άλλων, η ΕΚΤ προήδρευσε ενός άξονα εργασίας για τον σχεδιασμό και την ανάλυση σεναρίων στο πλαίσιο του Δικτύου για την ενσωμάτωση της οικολογικής διάστασης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα (Network for Greening the Financial System – NGFS).^[17] Οι ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε σχέση με τους κλιματικούς κινδύνους που διενεργεί η ΕΚΤ αξιολογούν την ανθεκτικότητα στον κίνδυνο μετάβασης και στον φυσικό κίνδυνο. Αυτές οι ασκήσεις διενεργούνται σε μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και σε τράπεζες της ζώνης του ευρώ, καθώς και στον ισολογισμό του ίδιου του Ευρωσυστήματος. Βασίζονται στον συνδυασμό προβολών από την άσκηση γενικών μακροοικονομικών προβολών (Broad Macroeconomic Projection Exercise – BMPE) και σεναρίων που αναπτύχθηκαν από το δίκτυο NGFS και εφαρμόζουν σειρά υποθέσεων όσον αφορά τις μελλοντικές πολιτικές για το κλίμα. Η δεύτερη «από πάνω προς τα κάτω» (top-down) άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε σχέση με τους κλιματικούς κινδύνους σε όλους τους τομείς της οικονομίας έδειξε ότι μια άμεση και αποφασιστική ανάληψη δράσης θα είχε σημαντικά οφέλη για την οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ζώνης του ευρώ. Δεν θα διατηρούσε μόνο τη βέλτιστη πορεία προς καθαρές μηδενικές εκπομπές, περιορίζοντας τις φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μακροπρόθεσμα, αλλά επίσης θα περιόριζε τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο.^[18] Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, ο κίνδυνος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα θα περιοριζόταν, υπό την προϋπόθεση ότι οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν τις πράσινες επενδύσεις τους με συντεταγμένο τρόπο. Επιπλέον, η ΕΚΤ συμμετέχει σήμερα, μαζί με τις Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου, σε μια άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για το κλίμα «Fit-for-55». Στόχος είναι να αξιολογηθεί η ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα σύμφωνα με τη δέσμη μέτρων «Fit-for-55». Αυτή η μία και μοναδική άσκηση προβλέπεται να ολοκληρωθεί έως το α΄ τρίμηνο του 2025. Επικεντρώνεται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ ως σύνολο και αξιολογεί την ανθεκτικότητά του σύμφωνα με ένα βασικό σενάριο και δύο δυσμενή σενάρια που λήγουν το 2030.

Όσον αφορά το αίτημα που διατυπώνεται στο ψήφισμα να αντιμετωπιστούν τυχόν ανησυχίες σχετικά με την ύπαρξη ιδεολογικής μεροληψίας εντός της ΕΚΤ, ιδίως όσον αφορά τις πολιτικές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, η ΕΚΤ σέβεται τη διαφορετικότητα της σκέψης, διεξάγει τις δραστηριότητές της με βάση πραγματικά στοιχεία και θα συνεχίσει να ενεργεί σύμφωνα με τις αρμοδιότητες που της έχουν ανατεθεί από τις Συνθήκες. Η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη είναι βαθιά ενσωματωμένες στην εργασιακή κουλτούρα της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ δεσμεύεται να προωθεί ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον εργασίας χωρίς διακρίσεις. Το όραμα αυτό περιγράφεται στον χάρτη για τη διαφορετικότητα και τη συμπερίληψη σε επίπεδο ιδρυμάτων.^[19] Ο χάρτης υπογραμμίζει τόσο τη δέσμευση της ΕΚΤ να προάγει εργασιακό περιβάλλον με βάση τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια, όσο και το γεγονός ότι οι συμπεριληπτικοί χώροι εργασίας που χαρακτηρίζονται από ποικιλομορφία ενισχύουν τις επιδόσεις και την ανθεκτικότητα των οργανισμών. Το έργο της ΕΚΤ για τη νομισματική πολιτική καθοδηγείται από τον πρωταρχικό της στόχο, που είναι η σταθερότητα των τιμών. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΚΤ πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα και τη φύση στον βαθμό που είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών και την άσκηση της νομισματικής της πολιτικής. Επιπλέον, σύμφωνα με τον δευτερεύοντα στόχο της και με την επιφύλαξη του πρωταρχικού της στόχου, η ΕΚΤ έχει την υποχρέωση να στηρίζει τις γενικές οικονομικές πολιτικές στην Ένωση προκειμένου να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης. Η ΕΚΤ δεσμεύεται να εκπληρώνει τον ρόλο της εντός των ορίων της εντολής που της έχει ανατεθεί και σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ. Τα θεσμικά όργανα που είναι αρμόδια για τον καθορισμό αυτών των γενικών πολιτικών τόνισαν ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί προτεραιότητα και μεταξύ των οικονομικών πολιτικών της Ένωσης.

4 Ψηφιακό ευρώ

Όσον αφορά τη δήλωση ότι το ψηφιακό ευρώ δεν πρέπει να αντικαταστήσει τα μετρητά, πρέπει να σέβεται την ιδιωτική ζωή των πολιτών και των επιχειρήσεων και δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, η ΕΚΤ επιβεβαιώνει εκ νέου τη δέσμευσή της να συνεχίσει να παρέχει μετρητά, συγχρόνως σχεδιάζοντας ένα ψηφιακό ευρώ με υψηλό επίπεδο προστασίας της ιδιωτικής ζωής και με δικλείδες ασφαλείας που προστατεύουν τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η ΕΚΤ χαιρετίζει τις νομοθετικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για το ενιαίο νόμισμα. Μόλις τεθούν σε ισχύ, θα διασφαλίσουν ότι, σε έναν ολοένα περισσότερο ψηφιοποιημένο κόσμο, θα εξακολουθεί να είναι διαρκώς διαθέσιμο ένα δημόσιο μέσο πληρωμών – τόσο με τη μορφή μετρητών όσο και με τη μορφή ψηφιακού ευρώ.^[20] Το ψηφιακό ευρώ θα συμπλήρωνε τη λειτουργία των μετρητών, αλλά δεν θα τα αντικαθιστούσε. Θα μπορούσε να διατίθεται παράλληλα με τα μετρητά ως απάντηση στην ολοένα μεγαλύτερη προτίμηση των πολιτών να κάνουν τις πληρωμές τους ψηφιακά, γρήγορα και με ασφάλεια.^[21] Θα ήταν μια ηλεκτρονική μορφή μετρητών ευρώ, φέρνοντας στην ψηφιακή εποχή χαρακτηριστικά παρόμοια με εκείνα των μετρητών. Θα σχεδιαζόταν έτσι ώστε να παρέχει ένα επίπεδο προστασίας της ιδιωτικής ζωής ανώτερο από εκείνο άλλων ψηφιακών μεθόδων πληρωμής καθώς και με μια σειρά δικλείδων ασφαλείας που θα προστατεύει τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.^[22] Ειδικότερα, οι διακρατήσεις ψηφιακού ευρώ δεν θα τοκίζονταν και θα υπήρχαν όρια στην ποσότητα ψηφιακού ευρώ που θα μπορούσαν να διακρατούν ιδιώτες. Η ΕΚΤ θα συνεργαστεί με τις τράπεζες και άλλους συμμετέχοντες στην αγορά με σκοπό να καθοριστεί η αναλυτική μεθοδολογία για τη θέσπιση ορίου διακράτησης.

Όσον αφορά την παρατήρηση ότι η εισαγωγή του ψηφιακού ευρώ εξαρτάται από απόφαση που θα λάβουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ως συννομοθέτες, η ΕΚΤ επαναβεβαιώνει ότι μια πιθανή απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου για έκδοση ψηφιακού ευρώ θα ληφθεί μόνο μετά την έκδοση μιας τέτοιας νομοθετικής πράξης. Η ευρεία πολιτική στήριξη για το ψηφιακό ευρώ θα είναι ζωτικής σημασίας για το Ευρωσύστημα όταν θα αποφασίσει αν θα εκδώσει ψηφιακό ευρώ. Η ΕΚΤ έχει δεσμευθεί ότι θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τις ευρωπαϊκές αρχές σχετικά με το έργο για το ψηφιακό ευρώ. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο των τακτικών δημόσιων ακροάσεων της ΕΚΤ ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ECON), ακόμη και μετά την ολοκλήρωση των νομοθετικών διαβουλεύσεων. Μάλιστα, η πρόταση της Επιτροπής για το ψηφιακό ευρώ προβλέπει ότι η ΕΚΤ θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις σχετικά με την εξέλιξη του ψηφιακού ευρώ. Επιπλέον, η ΕΚΤ είναι έτοιμη να παράσχει τεχνική βοήθεια για να στηρίξει το νομοθετικό έργο και να συμβάλει στην έγκαιρη έκδοση του κανονισμού.

5 Κρυπτοστοιχεία ενεργητικού και κυβερνοασφάλεια

Όσον αφορά τον κίνδυνο κυβερνοεπιθέσεων, η ΕΚΤ επισημαίνει ότι εξακολουθεί να επαγρυπνεί για πιθανές κυβερνοεπιθέσεις, παρακολουθώντας στενά τις πιθανές απειλές και προσαρμόζοντας τα μέτρα προστασίας της όπου χρειάζεται, σε στενή συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών και τα ιδρύματα του ΕΕΜ, καθώς και με τα άλλα θεσμικά και λοιπά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ. Όσον αφορά τις υπηρεσίες TARGET^[23] – οι οποίες διασφαλίζουν την ελεύθερη ροή μετρητών, τίτλων και εξασφαλίσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη – οι εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) που παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες παραμένουν σε εγρήγορση όσον αφορά την ασφάλεια και την ανθεκτικότητά τους. Παρακολουθούν στενά τυχόν απειλές που προκύπτουν και λαμβάνουν περαιτέρω σχετικές ενέργειες. Έχουν τεθεί σε εφαρμογή ισχυρά μέτρα για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, τα οποία επανεξετάζονται τακτικά. Όποτε κρίνεται αναγκαίο, αποφασίζονται πρόσθετα μέτρα για την επαρκή προστασία των συστημάτων. Στο πλαίσιο της στρατηγικής του Ευρωσυστήματος για την κυβερνοανθεκτικότητα των υποδομών των χρηματοπιστωτικών αγορών, η ΕΚΤ – από κοινού με τις ΕθνΚΤ της ζώνης του ευρώ – έχει αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες, σκοπός των οποίων είναι να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα των οντοτήτων έναντι κυβερνοαπειλών, όπου οι κεντρικές τράπεζες ενεργούν είτε υπό την ιδιότητα του επιβλέποντος φορέα είτε ως καταλύτης. Για παράδειγμα, η ΕΚΤ συντόνισε και εφάρμοσε το πλαίσιο TIBER-EU^[24], επιτρέποντας τη διενέργεια προηγμένων και εμπεριστατωμένων δοκιμών με ελεγχόμενο τρόπο. Επιπλέον, η ΕΚΤ αξιολόγησε τις οντότητες υπό την επίβλεψή της έναντι δέσμης απαιτήσεων για να βελτιώνει συνεχώς την ανθεκτικότητά τους έναντι κυβερνοαπειλών. Λειτουργώντας ως καταλύτης για πρωτοβουλίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα σχετικά με στρατηγικά θέματα στον κυβερνοχώρο, η ΕΚΤ προήδρευσε του Συμβουλίου Κυβερνοανθεκτικότητας του Ευρώ (Euro Cyber Resilience Board – ECRB), ενός φόρουμ που προωθεί τον διάλογο μεταξύ των πανευρωπαϊκών υποδομών χρηματοπιστωτικών αγορών, των φορέων τους παροχής κρίσιμων υπηρεσιών και των δημόσιων αρχών. Το ECRB θέσπισε την Πρωτοβουλία για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με κυβερνοαπειλές (Cyber Information and Intelligence Sharing Initiative) με σκοπό την ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών. Η ΕΚΤ έχει επίσης συμμετάσχει σε συζητήσεις με άλλους φορείς χάραξης πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο.

Όσον αφορά την παρακολούθηση νέων τύπων ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων, όπως τα κρυπτοστοιχεία ενεργητικού, και των συναφών κινδύνων όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια, τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη φορολογική απάτη, τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανωνυμία που παρέχουν τα κρυπτοστοιχεία ενεργητικού, η ΕΚΤ εξακολουθεί να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στο οικοσύστημα κρυπτοστοιχείων ενεργητικού και να αξιολογεί τους συναφείς κινδύνους. Η ΕΚΤ εξακολουθεί να εκφράζεται ανεπιφύλακτα σχετικά με τους κινδύνους των κρυπτοστοιχείων ενεργητικού και οι εμπειρογνώμονες της ΕΚΤ έχουν συνεισφέρει σε τεχνικές συζητήσεις πολιτικής για τον τρόπο παρακολούθησης αυτών των κινδύνων.^[25] Επιπλέον, η ΕΚΤ έχει συνεισφέρει στην παρακολούθηση και ανάλυση των κινδύνων που απορρέουν από τα κρυπτοστοιχεία ενεργητικού σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.^[26] Στο πλαίσιο των καθηκόντων επίβλεψης που της έχουν ανατεθεί, η ΕΚΤ επιβλέπει και παρακολουθεί τα σχήματα και τις ρυθμίσεις πληρωμών και παρακολουθεί τακτικά τις σχετικές δραστηριότητες που αφορούν τα κρυπτοστοιχεία ενεργητικού. Μεταξύ άλλων, παρακολουθεί τις ψηφιακές μονάδες αξίας (tokens) που έχουν φτάσει σε ορισμένο επίπεδο σημασίας για τη ζώνη του ευρώ. Βοηθά επίσης τις Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές να καταρτίσουν ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα με σκοπό την επιχειρησιακή εφαρμογή του νέου ειδικού καθεστώτος για τις αγορές κρυπτοστοιχείων στο πλαίσιο του προτεινόμενου κανονισμού για τις αγορές κρυπτοστοιχείων (Markets in Crypto-Assets – MiCA). Η ΕΚΤ παρακολούθησε στενά την οριστικοποίηση του νέου πλαισίου της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες/της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ΚΞΧ/ΧΤ). Προσβλέπει στην υποδοχή της νέας αρχής για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες (AMLA) στη Φρανκφούρτη και την καθιέρωση στενής συνεργασίας με αυτήν. Η ΕΚΤ συνέχισε επίσης να παρακολουθεί στενά τις συζητήσεις της Ομάδας Χρηματοπιστωτικής Δράσης (Financial Action Task Force) για την κανονιστική ρύθμιση των εικονικών στοιχείων ενεργητικού. Τέλος, η ΕΚΤ συμμετέχει σε διάφορους διεθνείς φορείς θέσπισης προτύπων. Με τον τρόπο αυτό, εξακολουθεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη διεθνών προτύπων για την αντιμετώπιση των κινδύνων των κρυπτοστοιχείων ενεργητικού και των παρόχων υπηρεσιών τους, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων που απορρέουν από τις διασυνδέσεις τους με τον χρηματοπιστωτικό τομέα.

6 Λογοδοσία, διαφάνεια και άλλες πτυχές

Όσον αφορά την έμφαση που δίνει το ψήφισμα στη διατήρηση της λογοδοσίας και της διαφάνειας της ΕΚΤ έναντι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η ΕΚΤ αποδίδει μεγάλη σημασία στη σχέση λογοδοσίας της με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και προτίθεται να συνεχίσει να δημοσιεύει έγγραφο παρατηρήσεων επί του ψηφίσματός του σχετικά με την Ετήσια Έκθεση της ΕΚΤ. Η σχέση λογοδοσίας με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου ανταποκρινόμενη στα αιτήματα για ενισχυμένη λογοδοσία και διαφάνεια. Η ΕΚΤ δεσμεύεται να βελτιώνει συνεχώς αυτά τα πλαίσια, ώστε να διασφαλίζεται ότι παραμένουν αποτελεσματικά και κατάλληλα για τον σκοπό τους. Προς επίδειξη της εποικοδομητικής σχέσης μεταξύ των θεσμικών οργάνων, η ΕΚΤ και το Κοινοβούλιο υπέγραψαν το 2023 ανταλλαγή επιστολών σχετικά με τη διάρθρωση των πρακτικών αλληλεπίδρασής τους στον τομέα των δραστηριοτήτων κεντρικών τραπεζών.^[27] Στο πλαίσιο αυτών των ρυθμίσεων, η ΕΚΤ προτίθεται να συνεχίσει να παρέχει λεπτομερείς παρατηρήσεις επί του ψηφίσματος του Κοινοβουλίου σχετικά με την Ετήσια Έκθεση της ΕΚΤ του προηγούμενου έτους. Οι παρατηρήσεις δημοσιεύονται στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ μαζί με την Ετήσια Έκθεσή της, κάτι το οποίο υπογραμμίζει τις προσπάθειες της ΕΚΤ σε ό,τι αφορά τη λογοδοσία και τη διαφάνεια. Σε γενικές γραμμές, η ΕΚΤ δεν εκτιμά μόνο τον έλεγχο, αλλά και τις πληροφορίες που αποκομίζονται μέσω των αλληλεπιδράσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επιπλέον, η ΕΚΤ επικροτεί αυτές τις ευκαιρίες για την αποτελεσματικότερη επεξήγηση των πολιτικών της στους εκλεγμένους αντιπροσώπους και στους πολίτες. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει να ανταποκρίνεται στα εν λόγω αιτήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για έλεγχο και θα καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την ενίσχυση των αλληλεπιδράσεων με τα μέλη του Κοινοβουλίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του πρωτογενούς δικαίου της ΕΕ.

Όσον αφορά το αίτημα να αφιερώσει η ΕΚΤ ένα κεφάλαιο στην Ετήσια Έκθεσή της για να εξηγήσει πώς ερμήνευσε τον δευτερεύοντα στόχο της και ενήργησε εν προκειμένω, η ΕΚΤ σημειώνει ότι η Ετήσια Έκθεσή της για το 2023 περιλαμβάνει ειδικό πλαίσιο που εξηγεί πώς λαμβάνεται υπόψη ο δευτερεύων στόχος στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής και στις δραστηριότητες υποβολής εκθέσεων της ΕΚΤ. Με την επιφύλαξη της σταθερότητας των τιμών, το Διοικητικό Συμβούλιο λαμβάνει υπόψη παραμέτρους που σχετίζονται με τον δευτερεύοντα στόχο των αποφάσεών του για τη νομισματική πολιτική. Ο δευτερεύων στόχος αναγνωρίζεται ρητώς στη στρατηγική νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Αυτό επισημάνθηκε επίσης στο έγγραφο παρατηρήσεων που περιλαμβάνεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την Ετήσια Έκθεση της ΕΚΤ για το 2021. Υπό την προϋπόθεση ότι δύο παράμετροι της δέσμης μέσων ευνοούν εξίσου και δεν ζημιώνουν τη σταθερότητα των τιμών, το Διοικητικό Συμβούλιο, κατά την προσαρμογή των μέσων νομισματικής πολιτικής του, επιλέγει την παράμετρο που υποστηρίζει καλύτερα τις γενικές οικονομικές πολιτικές στην Ένωση σε σχέση με την ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη και που, προκειμένου να συμβάλει στην επίτευξη των γενικότερων στόχων της Ένωσης, προστατεύει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και συμβάλλει στον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Το πλαίσιο της Ετήσιας Έκθεσης για το 2023 περιγράφει λεπτομερέστερα πώς η ΕΚΤ γνωστοποιεί τις ενέργειές της σε σχέση με τον δευτερεύοντα στόχο. Το θέμα αυτό εξετάζεται στις συνεντεύξεις Τύπου της ΕΚΤ, στις αναφορές των συνεδριάσεων για τη νομισματική πολιτική και σε διάφορες άλλες δημοσιεύσεις. Τέλος, το πλαίσιο αναλύει σε ποια σημεία της Ετήσιας Έκθεσης βρίσκονται οι αναφορές σχετικά με τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής και οι υποκείμενες αναλύσεις που έχουν σημασία για τον δευτερεύοντα στόχο.

Όσον αφορά τη δήλωση σχετικά με τη συνεκτίμηση και τον σεβασμό σε μεγαλύτερο βαθμό των προνομίων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο πλαίσιο μελλοντικών διαδικασιών διορισμού, ιδίως σε συνάρτηση με τον ΕΕΜ, η ΕΚΤ επιβεβαιώνει ότι αποδίδει μεγάλη σημασία στις απόψεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και σέβεται πλήρως τον ρόλο του στη διαδικασία διορισμού. Η διαδικασία επιλογής της Προέδρου του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΚΤ ήταν αυστηρή και διαφανής, με πλήρη σεβασμό σε όλες τις σχετικές διατάξεις. Κατά συνέπεια, η ΕΚΤ πρότεινε τον τελικό υποψήφιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να τον εγκρίνει. Η διαδικασία επιλογής καθορίζεται στον κανονισμό ΕΕΜ^[28], στη διοργανική συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με τις πρακτικές λεπτομέρειες που αφορούν την άσκηση της δημοκρατικής λογοδοσίας και την επίβλεψη της άσκησης των καθηκόντων που ανατίθενται στην ΕΚΤ στο πλαίσιο του ΕΕΜ^[29] και στο μνημόνιο συνεννόησης μεταξύ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ΕΚΤ σχετικά με τη συνεργασία σε διαδικασίες που αφορούν τον ΕΕΜ^[30].

Όσον αφορά την πρόσκληση προς την ΕΚΤ να ενισχύσει περαιτέρω την επικοινωνία της σχετικά με τους στόχους πολιτικής των κεντρικών τραπεζών και την αντιμετώπιση κρίσεων, η ΕΚΤ επιδιώκει συνεχώς να καινοτομεί και να προσαρμόζει την επικοινωνία της σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας προκειμένου να διασφαλίζει την αποτελεσματική μετάδοση των μηνυμάτων της. Ειδικά σε μια περίοδο κατά την οποία οι υψηλότερες τιμές αποτελούν βασική πηγή ανησυχίας για τους Ευρωπαίους, η ΕΚΤ επιδιώκει να έρχεται σε επαφή με αποδέκτες πέρα από τους κύκλους των εμπειρογνωμόνων. Η ΕΚΤ επικοινωνεί χρησιμοποιώντας ποικιλία νέων μορφών για να τονίσει εκ νέου τον βασικό της σκοπό για επαναφορά του πληθωρισμού στον στόχο. Πρόσφατα στοιχεία – π.χ. από την έρευνα της ΕΚΤ για τις προσδοκίες των καταναλωτών – επιβεβαιώνουν ότι η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και άλλα μέσα ενημέρωσης γενικού ενδιαφέροντος εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικούς διαύλους για την επίτευξη αυτού του σκοπού.^[31] Ως εκ τούτου, εκπρόσωποι της ΕΚΤ συνεχίζουν τις προσπάθειές τους να εμφανίζονται σε αυτά τα μέσα ενημέρωσης και αλλού. Για παράδειγμα, η νέα μορφή πρωτοβουλίας ECB & You επεξηγεί την πολιτική της ΕΚΤ, τον τρόπο αντίδρασης της ΕΚΤ στην πρόσφατη ραγδαία άνοδο του πληθωρισμού και τους λόγους στους οποίους στηρίζονται οι αποφάσεις της. Δεσμευόμαστε να προσεγγίσουμε το ευρύτερο κοινό και να βοηθήσουμε στην ανάπτυξη γνώσεων για τις πολιτικές και τους στόχους της ΕΚΤ και στην κατανόησή τους. Ιδίως σε περιόδους κρίσεων, μια τέτοια επικοινωνία παραμένει βασική συνιστώσα για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της νομισματικής πολιτικής και την προώθηση της εμπιστοσύνης προς την κεντρική τράπεζα.

Όσον αφορά την πρόταση να δημιουργηθεί εσωτερική υπηρεσία για την εκ των υστέρων αξιολόγηση των αποφάσεων πολιτικής της, η ΕΚΤ έχει δεσμευθεί ως προς τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα χάραξης πολιτικής και διενεργεί ευρείες αξιολογήσεις των δικών της αναλύσεων και αποφάσεων. Η ΕΚΤ διενεργεί στοχευμένες αξιολογήσεις των πολιτικών της σε συνεχή βάση. Για παράδειγμα, στις 13 Μαρτίου 2024 το Διοικητικό Συμβούλιο ολοκλήρωσε την επανεξέταση του λειτουργικού πλαισίου για την καθοδήγηση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων.^[32] Επιπλέον, η ΕΚΤ επανεξέτασε τη στρατηγική της το 2003 και εκ νέου την περίοδο 2020-21. Σε αυτές τις επανεξετάσεις συμμετείχε μεγάλο μέρος της τράπεζας για την αξιολόγηση των επιδόσεων της στρατηγικής της για τη νομισματική πολιτική. Επιπλέον, την περίοδο 2020-21 συμμετείχε και το ευρύ κοινό. Όπως ανακοινώθηκε το 2021, η ΕΚΤ προτίθεται στο μέλλον να επανεξετάζει τη στρατηγική της νομισματικής πολιτικής της ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Η επόμενη αξιολόγηση αναμένεται να διεξαχθεί το 2025. Επιπλέον, η ΕΚΤ υπόκειται σε ένα ευρύ φάσμα εξωτερικών και ειδικών ή συστηματικών εκ των υστέρων αξιολογήσεων από μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλους φορείς. Επομένως, ο σχεδιασμός και η άσκηση της νομισματικής πολιτικής τίθενται συνεχώς σε αξιολόγηση και αποτελούν θέμα συζήτησης. Υπόκεινται σε αξιολόγηση σε πανεπιστημιακές μελέτες, μεταξύ άλλων και σε αυτές που καταρτίζονται πριν από τους τακτικούς νομισματικούς διαλόγους ενώπιον της επιτροπής ECON. Συζητούνται επίσης σε συνέδρια που διοργανώνει τόσο η ΕΚΤ όσο και εξωτερικοί φορείς. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει να εξετάζει τρόπους βελτίωσης της εκ των υστέρων αξιολόγησης των πολιτικών της. Σκοπός της είναι να διασφαλίσει ότι αυτές συνάδουν με τις βέλτιστες πρακτικές που ισχύουν στις κεντρικές τράπεζες.

Όσον αφορά την έκκληση να εξεταστεί η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ με σκοπό να ενισχυθεί η ελκυστικότητά του ως αποθεματικού νομίσματος, η ΕΚΤ επιβεβαιώνει ότι ο διεθνής ρόλος του ευρώ υποστηρίζεται πρωτίστως από μια βαθύτερη και πιο ολοκληρωμένη Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της ένωσης κεφαλαιαγορών και της ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης, στο πλαίσιο της άσκησης υγιών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών στη ζώνη του ευρώ. Η ΕΚΤ τονίζει την ανάγκη να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ και στηρίζει αυτές τις πολιτικές. Η περαιτέρω προώθηση της ευρωπαϊκής οικονομικής και χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης είναι αρμοδιότητα των συννομοθετών. Θα είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του διεθνούς ρόλου του ευρώ σε μια δυνητικά πιο κατακερματισμένη παγκόσμια οικονομία. Τα ισχυρά θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη, συμπεριλαμβανομένων των βιώσιμων επιπέδων χρέους, αποτελούν σημαντικούς προσδιοριστικούς παράγοντες των διεθνών νομισμάτων. Η παγκόσμια ελκυστικότητα ενός νομίσματος εξαρτάται σε κρίσιμο βαθμό από την προβλεψιμότητα και τη σταθερότητα. Συγχρόνως, ο πληθωρισμός έχει επίσης σημασία για την ιδιότητα διεθνούς νομίσματος. Η ΕΚΤ εμμένει στη δέσμευσή της να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα. Θα συνεχίσει να παρακολουθεί τον διεθνή ρόλο του ευρώ και να δημοσιεύει τις αναλύσεις της στις σχετικές εκθέσεις.^[33]

7 Θεσμικά ζητήματα της ΕΚΤ

Ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση να συνεχίσει το έργο της για να διασφαλίσει ίσες ευκαιρίες για όλα τα φύλα στην οργάνωσή της, η ΕΚΤ επισημαίνει τη δέσμευσή της να βελτιώνει και να διατηρεί μια πιο ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων σε ολόκληρη την τράπεζα, ενστερνιζόμενη συγχρόνως την πολυμορφία και συμπερίληψη σε όλο το φάσμα των φύλων. Τα τελευταία χρόνια η ΕΚΤ συνέχισε να δίνει στρατηγική έμφαση στην ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων μέσω ειδικής στρατηγικής για την περίοδο 2020-26 με στόχους ισότιμης εκπροσώπησης των φύλων έως το 2026.^[34] Στο τέλος Δεκεμβρίου 2023 η σύνθεση του εργατικού δυναμικού της ΕΚΤ κατά φύλο παρέμεινε σχετικά ισόρροπη, με το 46% των εργαζομένων να είναι γυναίκες και το 54% να είναι άνδρες. Το ποσοστό των γυναικών σε θέσεις ανώτερων διοικητικών στελεχών ανήλθε σε 39% και σε όλες τις θέσεις διοικητικών στελεχών σε 33%. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη δημιουργία μοντέλων ρόλων και τις ευκαιρίες καθοδήγησης. Το χάσμα μεταξύ των φύλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων (expert) και προϊσταμένων ομάδων (team lead) εξακολούθησε να αποτελεί πρόκληση, καθώς οι γυναίκες κατείχαν, αντίστοιχα, μόνο το 43% και το 36% αυτών των θέσεων. Σε επίπεδο αναλυτών (analyst), το ποσοστό των γυναικών συνέχισε να αυξάνεται και οι γυναίκες κατείχαν το 56% αυτών των θέσεων. Με τον τρόπο αυτό αυξήθηκε περαιτέρω η δεξαμενή ταλαντούχων γυναικών επιλέξιμων για επαγγελματική εξέλιξη. Έχουν εφαρμοστεί διάφορα μέτρα προκειμένου να εξασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες για όλα τα φύλα και για πολλές άλλες διαστάσεις της ανθρώπινης ταυτότητας. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν περιγραφές θέσεων εργασίας με συμπεριληπτικό τρόπο, επιτροπές προσλήψεων με ποικιλομορφία μελών, στοχευμένη προσέγγιση των ταλέντων που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς σε ειδικές εκθέσεις σταδιοδρομίας,^[35] ειδική υποτροφία για γυναίκες και το πρόγραμμα ανάπτυξης ηγεσίας που απευθύνεται σε γυναίκες (Women’s Leadership Programme). Επιπλέον, η ΕΚΤ προσφέρει προγράμματα καθοδήγησης, στα οποία παρέχεται η δυνατότητα επιλογής έμφασης σε ορισμένες διαστάσεις της διαφορετικότητας, καθώς και ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, προσβασιμότητα και εύλογες διευκολύνσεις για συναδέλφους με διαφορετικές ικανότητες. Για την περαιτέρω ανάπτυξη και εφαρμογή αυτών των μέτρων, η ΕΚΤ και το τμήμα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού συνεργάζονται με πρεσβευτές διαφορετικότητας από διάφορες υπηρεσιακές μονάδες και με ένα δίκτυο διαφορετικότητας υπό την ηγεσία των εργαζομένων. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει να εφαρμόζει τη στρατηγική της για την ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων, ενώ παράλληλα θα ενστερνίζεται τη διαφορετικότητα και τη συμπερίληψη από μια ολική σκοπιά. Με τον τρόπο αυτό, έχει ως στόχο να παρέχει σε κάθε συνάδελφο κίνητρα ώστε να αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητές του στον χώρο εργασίας.

Σχήμα 1

Οι υπάλληλοι και οι ασκούμενοι της ΕΚΤ κατά φύλο

(ποσοστά εργατικού δυναμικού κατά μισθολογικό κλιμάκιο)

Όσον αφορά την πρόσκληση προς την ΕΚΤ για τακτική επανεξέταση του πλαισίου δεοντολογίας της, η ΕΚΤ επιβεβαιώνει ότι αυτή είναι η πρακτική της. Υπενθυμίζει ότι, μετά τη βελτίωση των κατευθυντήριων γραμμών δεοντολογίας για το Ευρωσύστημα και τον ΕΕΜ^[36], επανεξετάζεται σήμερα το πλαίσιο δεοντολογίας για το προσωπικό της ΕΚΤ. Σκοπός αυτής της επανεξέτασης είναι να ευθυγραμμιστούν οι κανόνες της ΕΚΤ για το προσωπικό με τα πιο πρόσφατα πρότυπα συμπεριφοράς και ακεραιότητας, όπως περιλαμβάνονται στις παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές. Μόλις ολοκληρωθεί η επανεξέταση του πλαισίου δεοντολογίας για το προσωπικό της, η ΕΚΤ θα ενημερώσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τα αποτέλεσμά της. Η ΕΚΤ σημειώνει ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2023, οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ υπόκεινται σε ενισχυμένους κανόνες για ιδιωτικές χρηματοοικονομικές συναλλαγές.^[37] Οι νέοι κανόνες βελτιώνουν σημαντικά το προηγούμενο καθεστώς παρέχοντας πρόσθετες διασφαλίσεις και καθιερώνοντας τακτική παρακολούθηση της συμμόρφωσης. Συνεπώς, διασφαλίζουν ότι η ΕΚΤ θα παραμείνει μεταξύ των θεσμικών οργάνων που ηγούνται σε θέματα ορθής συμπεριφοράς και ακεραιότητας εντός της Ευρώπης και διεθνώς.

Όσον αφορά το αίτημα που διατυπώνεται στο ψήφισμα προς την ΕΚΤ να ευθυγραμμίσει το εσωτερικό της πλαίσιο για την καταγγελία δυσλειτουργιών με την οδηγία της ΕΕ για τους πληροφοριοδότες δημόσιου συμφέροντος, η ΕΚΤ σημειώνει ότι η οδηγία απευθύνεται στα κράτη μέλη της ΕΕ και θα πρέπει να εφαρμόζεται όταν οι υπάλληλοι και το λοιπό προσωπικό της Ένωσης αναφέρουν παραβάσεις που συμβαίνουν σε εργασιακό πλαίσιο, εκτός της σχέσης εργασίας τους με τα θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης.^[38] Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε^[39], το πλαίσιο της ΕΚΤ^[40] ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις αρχές της οδηγίας. Παρέχει ένα εύχρηστο εργαλείο που επιτρέπει την ανώνυμη υποβολή καταγγελιών, καθώς και ισχυρούς κανόνες που προστατεύουν τους πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος από αντίποινα. Στη διάρκεια του 2023 – το τρίτο πλήρες έτος λειτουργίας του εργαλείου – αυτό χρησιμοποιήθηκε για την αναφορά των περισσότερων από τις μισές περιπτώσεις καταγγελίας δυσλειτουργιών στην ΕΚΤ, κυρίως σε ανώνυμη βάση.